Welke soorten groendaken bestaan er?

Een groendak is niet gewoon dak met wat planten op. Elk soort groendak kent immers zijn eigen specifieke opbouw en lagen. Welke samenstellingen zijn nu eigenlijk mogelijk en hoe worden die precies opgebouwd?

 

Soorten groendaken: volgens vegetatiegraad

In een notendop

Groendaken worden in de eerste plaats opgedeeld in soorten volgens de vegetatiegraad:

• een extensief groendak bestaat uit kleine, gemakkelijk te onderhouden planten, zoals sedum, grassen, kruiden, enzovoort - ideaal voor particuliere woningen met een plat dak;
• een intensieve versie, een echte daktuin, heeft qua vegetatie geen echte limieten: alles is toegestaan. Je kan dergelijke constructies inrichten met een gazon en bomen en struiken allerhande, uiteraard afhankelijk van hoe sterk je dak is;
• ertussenin heb je nog semi-intensieve groendaken, met hogere vegetatie zoals wilde grassen. In feite zijn zo goed als alle vegetaties geschikt voor dit groendaktype, met uitzondering van struiken en bomen.

Extensieve groendaken

Deze daken hebben een dunne substraatlaag en worden meestal beplant met sedums en andere planten die weinig onderhoud nodig hebben en goed bestand zijn tegen droogte en extreme temperaturen. 

Extensieve daken hebben een gewicht van 50 tot 200 kg/m² en zijn zo de lichtste optie. Hierdoor vergen ze gewoonlijk geen aangepaste dakconstructie en kunnen ze op al bestaande gebouwen worden aangebracht. Ze kunnen uiteraard op platte daken worden geplaatst, maar ook op hellende daken met een helling tot 45°.

Met welke vegetatie?

Stekken

Je kan je dak laten begroeien door er sedumstekken op te zaaien. Deze zaai je uit over het substraat. Het is de goedkoopste manier om een groendak te krijgen, maar het duurt ook het langst voor je dak écht groen ziet. Reken op ongeveer 100 gram stekken per vierkante meter. Net zoals bij gras moet je het na het uitzaaien water geven.

Als het een droge periode is, geef je de dagen of weken na het zaaien nog water. Let erop dat er zich tijdens het groeien geen onkruid nestelt tussen de stekken. Controleer elk halfjaar en trek het onkruid uit. Na ongeveer twee jaar heb je dan een groendak.

Pluggen

Een iets snellere manier om je dak groen te krijgen is door te werken met sedumpluggen. Dat zijn plantjes die al geworteld zijn. Je zet ze op je substraat en je duwt ze er gewoon in. Voorzie ongeveer twintig plantjes per vierkante meter.

Geef ze ook wat water, zeker als het de eerste dagen niet regent. Zo wortelen de planten goed. Ook hier moet je het onkruid halfjaarlijks wieden voor een mooi resultaat.

Matten

Voor een instantgroendak kan je matten gebruiken. Net zoals graszoden rol je ze uit. Je dak ziet dadelijk groen. Zorg dat de matten telkens goed aansluiten aan elkaar. Je kan de matten op maat maken met een breekmes of een kleine zaag. Je dak ziet nu meteen groen, maar geef het bij droog weer ook de eerste dagen wat water.

Na de aanleg van je groendak kijk je het best elk halfjaar of er geen onkruid groeit. Ook een halfjaarlijkse bemesting, in de lente en in de herfst, loont de moeite als je een perfect groendak wil.

Alles in één: sedumtrays

Kies je voor de gemakkelijke weg? Dan heb je nog de sedumtrays. Alle lagen van het groendak zijn daarin opgebouwd in één. Een tray bestaat uit een plastic bak. Onder die bak kan het water nog afgevoerd worden naar de regenwaterput. In de tegel zelf vind je de klassieke opbouw van een groendak. Onderaan is er een waterbuffer, hier met hydrokorrels. Op die korrels ligt een wortelwerende doek. Die voorkomt dat de wortels tot op je dak kunnen groeien.

Boven op die worteldoek ligt het substraat. Het sedum, of de planten, is er meteen ook al in geplaatst. Zo heb je meteen een groen resultaat.

... of een natuurdak

Zegt een sedumdak jou maar niets, en wil je liever vooral bijen en vlinders aantrekken, dan kan je ook je dak inzaaien met wilde planten en grassen. Deze heeft echter een iets dikkere substraatlaag nodig om dergelijke planten te kunnen huisvesten - reken zeker vanaf 15 cm. 

Intensieve groendaken

Deze daken hebben een dikkere substraatlaag en kunnen worden beplant met een breed scala aan planten, waaronder grassen, kruiden, struiken en zelfs bomen. Ga je meer richting de daktuin, wees er dan wel van bewust dat deze types meer onderhoud vergen. Bovendien moet je dakconstructie het gewicht aankunnen.

Een intensief groendak is enkel mogelijk op een plat dak en heeft een gewicht van 200 kg/m² in verzadigde toestand. Deze heeft nagenoeg altijd een versterkte dakconstructie nodig. 

Semi-intensieve groendaken

Hier betreft het een daktuin met hogere vegetatie zoals wilde grassen, een speelgazon of bodembedekkers. In feite zijn zo goed als alle vegetaties geschikt voor dit groendaktype, met uitzondering van struiken en bomen. Ook hier is het belangrijk dat het onderhoud van dit groendak frequenter ingelast wordt. 

Dit soort groendak kan beschouwd worden als een overgang tussen extensieve en intensieve groendaken, en weegt al snel 200 tot zelfs meer dan 1.500 kg/m², afhankelijk van de vegetatie. Een semi-intensief groendak vergt, zeker bij de zwaardere uitvoeringen, een aangepaste dragende constructie. Deze gedijt het best op een plat dak, maar afhankelijk van de vegetatie kan je deze ook op een licht hellend dak plaatsen.

 

Andere soorten 

Hellende groendaken

Tegenwoordig is het niet ongewoon dat daken met een helling tot 45° met vegetatie worden bedekt. Voor dakhellingen tot 15° kan een traditioneel groendaksysteem worden geïnstalleerd. Om afglijden te voorkomen, moet een dakbedekking met leischilfers worden aangebracht. Naarmate de helling toeneemt, wordt de zwaartekracht echter een sterkere kracht, waardoor gespecialiseerde systemen of oplossingen moeten worden toegepast. Een voorbeeld is het gebruik van een honingraatstructuur die met kabels aan een ondersteunend raamwerk wordt verankerd.

Moestuindaken

Deze groendaken worden gebruikt om groenten, fruit en kruiden te verbouwen en kunnen worden voorzien van plantenbakken of verhoogde bedden voor tuinieren. Uiteraard moet je hier dan een extra (automatisch of manueel) irrigatiesysteem voorzien. Raadpleeg uiteraard ook een professional om na te gaan of je dakconstructie een moestuin aankan. 

Andere varianten

• Biodiverse groendaken: als je een groendak hebt, kun je dat net zo goed beplanten met inheemse planten en bloemen om de biodiversiteit te bevorderen en een natuurlijke leefomgeving te creëren voor insecten, vogels en andere dieren.
  
• Waterbergingsdaken: deze groendaken zijn specifiek ontworpen om regenwater op te vangen en te bufferen, waardoor het risico op overstromingen wordt verminderd en het regenwater kan worden hergebruikt voor irrigatie of andere doeleinden.

De opbouw van een groendak

In lagen

• één laag: in eerste instantie kan een groendak worden aangelegd met een enkele laag, waarbij de substraatlaag direct op de dakafdichting rust. De substraatlaag van een enkellaagssysteem is dezelfde als die van een meerlaagssysteem, met als enige verschil dat er geen onderliggende drainagelaag is. Nadelen van dit systeem zijn een slechte afwatering en een groter risico op verstopping van de tapbuizen. Net wegens die redenen wordt een groendak dat uit één laag bestaat, bijna nooit (meer) toegepast.
• twee lagen: een tweelaagssysteem omvat een drainagelaag onder de substraatlaag van het groendak. Vaak wordt tussen deze lagen een filterlaag geplaatst om verstoppingen te voorkomen.
  
• drie lagen: Een drielaagssysteem bevat alle elementen van het tweelaagssysteem en omvat een waterreservoir dat al dan niet geïntegreerd is in de drainagelaag. Tijdens droge periodes worden de planten op het groendak via dit reservoir van water voorzien. De aanwezigheid van deze extra waterbuffers zorgt er evenwel voor dat onkruid weliger kan tieren, waardoor een intensiever onderhoud van het groendak nodig is.

Verschillende laagsystemen bieden verschillende voordelen en overwegingen voor de aanleg van een groendak. De keuze van het systeem hangt af van factoren als afwateringseisen, beschikbaarheid van water en het gewenste onderhoudsniveau.

In een typisch groendak bevinden zich de volgende lagen:

• Vegetatielaag: deze laag kan bestaan uit sedums, mossen, kruiden, grassen, struiken, bomen, of een combinatie daarvan. In een volledig ontwikkeld groendak is dit de enige zichtbare laag.
• Erosiebeschermende laag: deze laag, vaak in de vorm van een fijnmazige mat, beschermt de substraatlaag tegen erosie tijdens de eerste fasen wanneer de vegetatielaag nog niet volledig is ingeburgerd. De noodzaak van deze laag hangt af van de wijze waarop de vegetatielaag wordt aangebracht en de helling van het dak. Als de vegetatie wordt aangebracht als een volgroeide vegetatiemat, is de substraatlaag al beschermd tegen erosie.
• Substraatlaag: deze laag levert voedingsstoffen en water voor de vegetatie, net als zuurstof en wortelverankering. Vanuit het oogpunt van de vegetatie kan deze laag als de belangrijkste worden beschouwd. De dikte van de substraatlaag varieert afhankelijk van het type groendak, oplopend van extensieve tot intensieve groendaken. Aangeraden wordt om een substraat te kiezen met zo weinig mogelijk organisch materiaal. Daardoor wordt vermeden dat het geheel een ondoordringbare koek wordt, waardoor water niet langer tot aan de wortels van de beplanting geraakt. Als er te veel organisch materiaal aanwezig is in het substraat, kan dat leiden tot een minder optimale waterdrainage. Dat leidt dan weer onvermijdelijk tot vochtproblemen met alle gevolgen van dien voor de onderliggende ruimtes.
• Waterdichte laag: zorgt ervoor dat het dak waterdicht is. De waterdichte en wortelwerende laag kunnen ook worden gecombineerd tot één laag.
• Wortelwerende laag: voorkomt dat plantenwortels de onderliggende lagen aantasten. 
• Beschermingslaag: deze laag beschermt de onderliggende lagen tegen beschadiging door scherpe elementen of mogelijke schokken.
• Drainagelaag: vergemakkelijkt de afvoer van overtollig water en is alleen noodzakelijk voor platte daken.
• Filterdoek: voorkomt dat deeltjes uit de substraatlaag worden meegevoerd en in de drainagelaag terechtkomen, waardoor verstoppingen kunnen ontstaan.
• Draagconstructie: zoals elk dak is een dragende structuur nodig voor de ondersteuning.

Waterbuffering

Er zijn verschillende oplossingen beschikbaar voor extra waterbuffering (zoals drainagematten, waterhoudende drainagebufferpanelen, stortgoeddrainage ...), maar de keuze moet altijd worden gebaseerd op het type vegetatie dat wordt geïnstalleerd.

Een teveel aan vocht kan leiden tot ongewenste plantengroei. Groendaken zonder waterbufferdrainage kunnen in droge perioden snel bruin worden. Deze verkleuring kan het hele jaar door aanhouden. De reden hiervoor is dat vetplanten onder stress niet afsterven, maar rood en bruin worden. Door de substraatdikte iets te vergroten (1 à 2 cm meer dan de standaard 6 cm) en een drainagesysteem te gebruiken dat ook het water buffert, kan een groendak weelderig groen blijven en mooi bloeien. Groendaken die tijdens de bloeiperiode bruin/rood blijven, duiden op een gebrek aan voedingsstoffen en/of water.

De extra waterbuffering draagt ook bij aan de waterhuishouding, die steeds belangrijker wordt bij het ontwerp van woningen en gebouwen. Een groendak is dus een complexe structuur. Niet alle groendaken vereisen echter zo'n veelheid aan lagen. Op hellende daken is een drainagelaag bijvoorbeeld meestal niet nodig, omdat bij gebruik van een kwalitatief goed substraat overtollig water efficiënt door het talud kan worden afgevoerd.

bron: Rooftech